Czym są akcje pracownicze?
Jak sama nazwa sugeruje są to udziały, których emisja lub sprzedaż są ograniczone do pracowników. W Polsce występują głównie w przedsiębiorstwach państwowych ale są obecne również w spółkach prywatnych czego przykładem jest emisja akcji pracowniczych Alior Banku.
Często wykorzystywane są w planach motywacyjnych. Dzieje się tak dlatego, że głównym zadaniem przydziału akcji pracowniczych jest dodatkowa motywacja pracowników. Spółka, która je wydaje wychodzi z założenia, że na sukces prosperującej firmy poza właścicielami i zarządzającymi znaczący wpływ ma również załoga.
W interesie pracowników, którzy poprzez akcje pracownicze stają się współwłaścicielami spółki leży jak najlepsze jej działanie co z zasady powoduje ich lepszą, bardziej wydajną pracę i bezpośrednio przekłada się na wyniki spółki, a poprzez to na stan ich portfela jako jej udziałowców.
Wstępem do obecnego systemu akcji pracowniczych była Ustawa z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Na podstawie tego dokumentu pracownicy mieli prawo nabyć łącznie do 20% ogólnej liczby akcji należących do Skarbu Państwa na zasadach preferencyjnych, tzn. po cenie obniżonej o połowę w stosunku do ceny ustalonej dla osób fizycznych, co nie ograniczało możliwości nabywania większej liczby akcji na zasadach ogólnych.
Funkcjonująca obecnie Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji daje pracownikom prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji objętych przez Skarb Państwa w dniu wpisania spółki do rejestru. Do nieodpłatnego nabycia akcji uprawnione są osoby pracujące w komercjalizowanym przedsiębiorstwie oraz te, które już w nim nie pracują ale przepracowały w nim wcześniej ponad 10 lat (np. emeryci, renciści). Uprawnieni są także rolnicy lub rybacy, którzy dostarczali bezpośrednio lub pośrednio do tego przedsiębiorstwa surowce
Do rozpoczęcia wydawania akcji konieczna jest sprzedaż udziałów przez Skarb Państwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki lub oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania. Wystarczy sprzedaż choć jednej akcji aby uruchomić ten proces.
Pracownik powinien w ciągu sześciu miesięcy od dnia wpisania spółki do rejestru złożyć pisemne oświadczenie o zamiarze nabycia akcji/udziałów. Prawo do nieodpłatnego nabycia akcji/udziałów powstaje po trzech miesiącach od zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji na zasadach ogólnych i wygasa po upływie 24 miesięcy od powstania.